Ngöôøi Phaät töû nhieàu khi e ngaïi khi noùi veà nhöõng caùi mình muoán nhaát laø trong söï tu taäp vì thöôøng nghe noùi ñaïo Phaät laø ñaïo dieät moïi söï ham muoán hay dieät duïc. Ñieàu ñoù laøm cho nhieàu ngöôøi e ngaïi khi ñeán vôùi ñaïo Phaät.
Chuùng ta theo ñaïo Phaät vôùi moät muïc ñích roõ raøng: thöïc haønh moät phöông phaùp maø chuùng ta tin töôûng ñem ñeán cho mình nhieàu ñieàu toát ñeïp trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Ñaïo Phaät laø ñaïo thöïc haønh döïa treân nguyeân taéc nhaân quaû: laøm ñuùng thì coù keát quaû toát. Khi thöïc haønh moät phaùp moân naøo trong ñaïo Phaät thì böôùc ñaàu laø giuùp cho chuùng ta laéng dòu trôû laïi. Do ñoù, khi traïng thaùi buoâng xaû vaø thö giaõn (buoâng thö) xuaát hieän thì ñöa ñeán thoaûi maùi vaø an vui.
Taïi sao chuùng ta chuù troïng ñeán söï buoâng thö vì noù raát quan troïng cho söï thö giaõn. Neáu khi chuùng ta baét ñaàu taét ñeøn ñi nguû thì ñoä boán hay naêm giôø sau söï tieâu thuï döôõng khí bôùt ñi khoûang 8 phaàn traêm so vôùi khi chuùng ta thöùc. Tuy nhieân, neáu chuùng ta trôû veà traïng thaùi thö giaõn thì söï tieâu thuï döôõng khí bôùt ñi ngay töùc khaéc vaø raát nhieàu: töø 10 ñeán 17 phaàn traêm. Caùc laøn soùng chaäm (lieân heä ñeán caûm giaùc an laïc) trong naõo gia taêng. Coøn trong nhöõng giôø sinh hoaït thöôøng ngaøy thì laøn soùng beâta phaùt ra nhieàu nôi boä naõo. Hai laøn soùng naøy coù taùc duïng khaùc nhau, moät beân lieân heä ñeán söï an vui thoûa maùi, moät beân lieân heä ñeán söï caêng thaúng.
Duïc nhö yù tuùc laø söï mong muoán cuûa mình thaønh töïu toát ñeïp, vöõng chaéc. Caùc vò thaày Taây taïng thöïc haønh phaùp moân tam muoäi hoûa, chuùng ta coù dòp noùi ôû phaàn ñaàu cuoán saùch, quyeát taâm ñi coøn ñöôøng tu taäp ñaëc bieät vaøkhoâng soáng trong xaõ hoäi ñoâng ñaûo nhö chuùng ta. Do ñoù, ñôøi soáng quyù thaày khoâng coøn daáy leân nhöõng suy tö, nhöõng lo laéng, nhöõng phaûn öùng, nhöõng caûm xuùc nhö ña soá chuùng ta trong ñôøi soáng haøng ngaøy. Nhöõng ñieàu hoï muoán (duïc) thöïc haønh ñöôïc thaønh töïu nhö yù.
Nhieàu ngöôøi noùi sai laàm raèng ñaïo Phaät chuû tröông dieät duïc. Duïc laø söï mong muoán. Neáu söï mong muoán toát thì goïi laø thieän duïc. Neáu söï mong muoán xaáu thì goïi laø aùc duïc. Ñöùc Phaät ñeà cao vaø khuyeán khích chuùng ta phaûi hoaøn thaønh thieän duïc vaø traùnh xa aùc duïc vì thieän duïc ñöa ñeán an vui, söùc khoûe, toát laønh, aùc duïc ñöa ñeán khoå ñau, beänh taät vaø toäi aùc. Khi coøn laø Boà Taùt, ngaøi khôûi leân moät caùi muoán (duïc) raát maïnh meõ laø muoán ñaït ñöôïc quaû giaûi thoaùt hay muoán thaønh Phaät. Khoâng coù caùi muoán (duïc) tha thieát naøy thì thaùi töû Taát Ñaït Ña khoâng theå naøo ñi vaøo röøng tu vaø chòu ñöïng caùc gian khoå ñeå sau cuøng thaønh Phaät Thích Ca Maâu Ni.
Vaäy nhöõng ngöôøi ñang soáng trong xaõ hoäi haøng ngaøy ñi laøm vieäc, buoân baùn, caøy caáy, mua saém ñoà ñaïc, hoïc haønh, thi cöû, nuoâi naáng con caùi, saên soùc cha meï, nhöõng ngöôøi laøm coâng, nhaân vieân caûnh saùt, binh só, só quan, noäi trôï, nhöõng ngöôøi y taù, baùc só, thaày giaùo, v.v... thì hoï mong muoán (duïc) ñöôïc gì?
Ñöùc Phaät laø baäc thoâng tueä, ngaøi ñaõ thaáu suoát veà caùc sinh hoaït trong xaõ hoäi vaø thaáy roõ muoán moïi ngöôøi trong xaõ hoäi ñöôïc no aám thì moãi caù nhaân phaûi hoïc haønh, laøm vieäc, phaùt trieån söï nghieäp, soáng ñôøi coù hieåu bieát, coù tình thöông vaø ñaïo haïnh. Khi ñöùc Phaät ôû vöôøn Caáp Coâ Ñoäc, röøng Kyø Ñaø, thaønh Xaù Veä, coù ngöôøi hoûi laøm sao maø gaây döïng neân cuûa caûi ñeå taïo döïng saûn nghieäp laâu beàn, ñöùc Phaät daïy nhö sau:
"Môùi hoïc ngheà nghieäp kheùo,
Phöông tieän gom taøi vaät,
Ñöôïc taøi vaät kia roài,
Phaûi neân chia laøm boán,
Moät phaàn ñeå kinh doanh,
Phaàn coøn laïi ñeå daønh,
Nghó ñeán ngöôøi thieáu thoán.
Ngöôøi kinh doanh söï nghieäp,
Laøm ruoäng, ñi buoân baùn,
Chaên traâu deâ phoàn thònh,
Nhaø cöûa duøng caàu lôïi,
Taïo phoøng oác, giöôøng naèm,
Saùu phöông caùch nuoâi soáng,
Phöông tieän taïo moïi thöù,
Ñeå soáng ñôøi an oån.
Kheùo tu nghieäp nhö theá,
Duøng trí tueä caàu taøi,
Cuûa baùu theo ñoù coù,
Nhö caùc doøng veà bieån,
Taøi saûn nhieàu nhö theå,
Nhö ong gom vò ngoït,
Ngaøy ñeâm cuûa taêng daàn,
Nhö kieán doàn ñoáng moái."
Lôøi ngaøi daïy thaät hôïp vôùi thôøi ñaïi chuùng ta: phaûi hoïc moät ngheà nghieäp cho vöõng chaéc, laøm ra tieàn thì ñöøng phung phí, tieát kieäm ñeå ñaàu tö vaøo caùc ngaønh nhö chaên nuoâi, xaây caát nhaø cöûa, khaùch saïn, phoøng oác cho thueâ, buoân baùn, coâng nghieäp, v.v... Ngaøi nhaéc nhôû phaûi duøng trí tueä maø taïo cho mình saûn nghieäp lôùn maïnh.
Trong baøi kinh noùi treân ñöùc Phaät cuõng aân caàn nhaéc nhôû phaûi bieát quyù troïng tieàn baïc mình ñaõ laøm ra, ñöøng giao taøi saûn mình cho ngöôøi giaø nua tuoåi taùc vì hoï khoâng coøn ñuû söùc gìn giöõ (vaø cuõng raát nguy hieåm cho hoï neáu keû gian bieát hoï giöõ tieàn), khoâng giao cho ngöôøi laï, khoâng giao cho ngöôøi keo kieät, gian xaûo. Phaûi tìm ngöôøi hieàn laønh maø keát laøm baïn, giuùp ñôõ laãn nhau vaø ñoái vôùi baø con trong gia ñình, luùc naøo cuõng ñaøng hoaøng ñöùc ñoä.
Ngöôøi cö só soáng trong xaõ hoäi, thöïc haønh ñöôïc ñieàu treân thì ñoù chính laø ñaït ñöôïc söï mong muoán thaønh töïu toát ñeïp theo yù mình hay duïc nhö yù tuùc. Vaø ñeå gia taêng naêng löïc laøm vieäc, sau khi nieäm Phaät ngoài thieàn, nhöõng ngöôøi thöông gia ñoïc baøi kinh treân thì phaùt trieån ñöôïc loøng öa thích laøm vieäc vaø phaùt trieån söï nghieäp toát ñeïp.
Ñeå cho caùch thöïc haønh ñöôïc roõ raøng, nhöõng ngöôøi laøm ngheà buoân baùn, quaûn trò nhaø haøng, xí nghieäp, nhöõng ngöôøi laøm chuû caùc tieäm buoân nhoû hay lôùn, nhöõng ngöôøi laøm ngaønh ñòa oác hay chuû caùc quaùn aên, v.v... thöïc haønh phöông phaùp nieäm Phaät, ngoài thieàn:
Sau khi thöïc haønh xong phaàn nieäm Phaät, ngoài thieàn quyù vò ñoïc baøi kinh ñöùc Phaät daïy ngöôøi cö só laøm aên buoân baùn, phaùt trieån söï nghieäp noùi treân vaø theâm ñoaïn keá tieáp cuûa baøi kinh nhö sau:
"Khoâng giao cuûa ngöôøi giaø,
Khoâng gôûi ngöôøi beân caïnh,
Khoâng tin ngöôøi gian xaûo,
Vaø nhöõng ngöôøi keo kieät.
Gaàn guûi ngöôøi neân vieäc,
Xa ngöôøi khoâng neân vieäc,
Gioáng nhö löûa chaùy phöøng.
Ngöôøi quyù troïng baïn laønh,
Thaân maät thöôøng gaàn guûi,
Quyù meán nhö anh em,
Kheùo nhieáp thoï laãn nhau.
ÔÛ trong voøng quyeán thuoäc,
Ñaøng hoaøng nhö traân chuùa."
Sau khi tuïng kinh xong, aên saùng vaø ñi laøm vieäc. neáu toái veà coù thì giô,ø toát nhaát thöïc haønh theâm moät laàn hai phaàn treân.
Chuùng ta thaät may maén sinh ra laøm ngöôøi vì qua chuoãi tieán hoùa haøng traêm trieäu naêm, chæ coù loaøi ngöôøi môùi coù khaû naêng suy nghó vaø phaân bieät ñöôïc nhöõng söï toát xaáu. Coù ñöôïc ñieàu ñoù vì boä naõo con ngöôøi lôùn hôn caùc loaøi thuù vaø trong thaân theå coù nhöõng yeáu toá thuaän lôïi hôn.
Vaøo thaùng taùm naêm 2002, caùc nhaø khoa hoïc vieän nghieân cöùu veà tieán hoùa Max Planck Institude for Evolution Anthropology ôû Ñöùc thoâng baùo moät söï khaùm phaù quan troïng veà gen (gene, yeáu toá di truyeàn chöùa trong teá baøo) FOXP lieân heä ñeán cöû ñoäng maët vaø haøm caàn thieát cho vieäc phaùt ra tieáng noùi. Gen (yeáu toá di truyeàn) naøy gioáng nhau trong caùc loaøi thuù vaät, töø loaøi chuoät qua loaøi ñöôøi öôi ñeán loaøi daõ nhaân. Ñeán loaøi ngöôøi thì coù söï thay ñoåi chuùt ñænh vaøo khoaûng töø 120,000 cho ñeán 200,000 naêm veà tröôùc. Nhaø khoa hoïc Ednard cho bieát ñaây laø moät yeáu toá quan troïng, gen naøy phoái hôïp vôùi caùc yeáu toá khaùc ñeå ñöa ñeán khaû naêng con ngöôøi coù theå phaùt ra thaønh tieáng noùi. Ngöôøi naøo thieáu hai baûn bình thöôøng cuûa gen naøy thì bò khoù khaên trong vaán ñeà noùi naêng. Hoï khoâng nhöõng noùi traät vaên phaïm maø coøn phaùt aâm sai nöõa. Neáu ngöôøi naøo thieáu moät baûn gen ñoù thì seõ coù khoù khaên veà ngoân ngöõ vaø cöû ñoäng nôi maët. Trong Phaät giaùo goïi ñoù laø tính caùch duyeân hôïp cuûa moïi hieän töôïng, noùi goïn laïi laø luaät duyeân khôûi.
Chính nhôø ngoân ngöõ maø chuùng ta coù theå trao ñoåi ñöôïc caùc yù töôûng vaø kinh nghieäm soáng cho nhau. Ñieàu may nöõa laø chuùng ta gaëp ñöôïc Phaät phaùp laø toân giaùo vöøa hôïp vôùi söï tieán boä khoa hoïc maø laïi phuø hôïp vôùi söï phaùt trieån taâm linh.
Nhieàu ngöôøi vin vaøo caâu: "taát caû nhö moäng, nhö huyeãn " trong kinh Kim Cang roài noùi ñaïo Phaät cho moïi thöù laø khoâng coù thaät, chæ laø moäng aûo. Ñieàu ñoù thaät sai laàm. Ñaïo Phaät khoâng phuû nhaän caùc hieän töôïng vaät chaát hay taâm lyù (vaïn phaùp) maø chæ roõ caùc thöù ñoù coù maët nhöng chuyeån bieán khoâng ngöøng, töø haït nguyeân töû cho ñeán caùc giaûi ngaân haø chöùa haøng tyû tyû ngoâi sao.
Chuùng ta coù theå laáy ví duï trong thôøi gian hai nhieäm kyø cuûa toång thoáng Clinton, kinh teá Myõ phaùt trieån maïnh meõ, raát nhieàu ngöôøi trôû thaønh trieäu phuù qua vieäc mua caùc phieáu coå phaàn (stock) vaø hoï raát vui söôùng vì giaù caû cöù thaáy taêng hoaøi. Ñeán thôøi toång thoáng Bush, vaøo cuoái naêm 2000, kinh teá ñi vaøo chu kyø thoaùi traøo, giaù phieáu coå phaàn tuoät nhanh, nhieàu ngöôøi bò maát maùt tieàn baïc raát nhieàu. Nhöõng ngöôøi tröôùc ñaây nhôø coå phaàn thaønh giaøu, chính hoï giôø ñaây vì coå phaàn maø thaønh ngheøo. Vaø ai cuõng bieát coù raát nhieàu yeáu toá taïo neân söï gia taêng giaù trò hay laøm giaûm suùt giaù trò cuûa caùc coå phaàn.
Ñoù laø tính caùch voâ thöôøng hay chuyeån bieán khoâng ngöøng cuûa vaïn phaùp. Chuùng coù thaät, ñoàng thôøi laïi thay ñoåi lieân tuïc. Chính ngay trong boä naõo chuùng ta, trung khu thaàn kinh hay yù, caùc teá baøo thaàn kinh hoaït ñoäng lieân tuïc qua söï chuyeån cho nhau haøng tyû tín hieäu khi chuùng ta thaáy maøu saéc, hình daùng, aâm thanh, muøi vò, xuùc chaïm, suy nghó hay xuùc caûm. Nhöõng thöù ñoù chuyeån bieán khoâng ngöøng theo ñònh luaät voâ thöôøng vaø duyeân khôûi.
Caùi nhìn trí tueä giuùp cho chuùng ta thaáy ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân ñöa ñeán haäu quaû cuûa muoân vaïn thöù ñang taùc ñoäng laãn nhau, aûnh höôûng qua laïi, laøm cho chuùng taêng hay giaûm. Noùi khaùc ñi, thaáy roõ ñöôïc söï dieãn bieán theo moät traät töï, moät ñònh luaät, trong muoân ngaøn thöù oàn aøo, naùo nhieät, phöùc taïp, chuyeån bieán khoâng ngöøng. Ñoù laø luaät duyeân khôûi.
Chuùng ta coù theå laáy ví duï veà chöùng beänh taâm thaàn taïi nöôùc Myõ hieän nay. Caùc nhaø nghieân cöùu nhaän thaáy ñôøi soáng taïi caùc thaønh phoá lôùn caøng phaùt trieån thì caøng gia taêng söï caêng thaúng, ñöa ñeán söï meät moûi, beänh taät nôi thaân cuõng nhö nôi taâm. Tôø baùo Los Angeles Times ngaøy 25 thaùng 3 naêm 2002 baùo ñoäng laø cuoäc nghieân cöùu môùi nhaát veà chöùng traàm caûn (depression), moät chöùng taâm thaàn coù ñaëc tröng laø buoàn cöïc ñoä, cho bieát soá ngöôøi Myõ ñöôïc ñieàu trò chöùng naøy gia taêng töø 1.7 trieäu ñeán 6.3 trieäu töø naêm 1987 ñeán 1997. Ngoaøi ra, sau cuoäc taán coâng cuûa khoâng taëc vaøo hai toøa nhaø cao oác ôû Nöõu Öôùc ngaøy 11 thaùng 9 naêm 2001, tình traïng an ninh bò baùo ñoäng thöôøng xuyeân laøm soá ngöôøi bò caùc chöùng lo laéng sôï haõi gia taêng, caùc loaïi thuoác an thaàn gia taêng soá baùn. Ñeán thaùng baûy naêm 2002, tôø tuaàn baùo Newsweek cho bieát tình traïng noùi treân caøng taêng gia hôn nöõa.
Söï caêng thaúng gia taêng neáu keùo daøi quaù laâu seõ laøm cho chuùng ta bò beänh taät. Thöïc haønh söï thö giaûn laø moät caùch toát nhaát laøm cho an thaàn maø khoâng duøng thuoác men. Neáu chuùng ta coù cô hoäi trôû veà vôùi söï thö giaõn caøng nhieàu thì cô theå ñöôïc nghæ ngôi vaø tinh thaàn caøng thoaûi maùi.
Nhìn thaáy tính caùch duyeân sinh cuûa vaïn phaùp laøm cho chuùng ta bôùt dính maéc vaøo söï coá chaáp do söï thaáy bieát sai laàm. Thaáy bieát theo duyeân sinh laø thaáy bieát chaân thaät, döïa leân nhöõng gì thöïc söï coù maët trong töông quan nhaân quaû truøng truøng ñieäp ñieäp cuûa moïi thöù, nhôø ñoù maø chuùng ta thoâng minh hôn, thoaûi maùi hôn vaø bieát döï tính nhöõng gì toát ñeïp nhaát cho mình trong hieän taïi vaø töông lai.
Vaø cuõng theo luaät duyeân khôûi noùi treân, neáu chuùng ta muoán khoûe maïnh, hoïc gioûi, leân löông, coù vieäc laøm toát ñeïp, gia ñình haïnh phuùc thì chính chuùng ta cuõng phaûi goùp phaàn tích cöïc cuûa mình vaøo. Muoán ñoùng goùp phaàn toát nhaát cuûa mình thì trí oùc chuùng ta phaûi trong saùng, thoâng minh, hieåu bieát, caûm thoâng vaø an laïc. Vaø caùch toát nhaát cho nhöõng thöù treân xuaát hieän laø thöïc haønh thöôøng xuyeân nieäm Phaät, ngoài thôû thoaûi maùi vaø môû loøng töø bi höôùng ñeán moïi ngöôøi.
Ngöôøi Myõ thöôøng ñi mua haøng hoùa vaø löïa choïn thöù toát maø mua. Thöôøng hoï ñeán caùc tieäm lôùn, roäng raõi, maùt meû, haøng hoùa coù chaát lieäu toát vaø baûo ñaûm. Hoï goïi ñoù laø ñi mua saém haøng hoùa hay shopping. Khi hoï ñi ñeán caùc nôi tu hoïc hay ñi nhaø thôø, hoï cuõng thöôøng löïa choïn nôi naøo thích hôïp vôùi yù muoán cuûa mình. Khi hoï ñaõ choïn moät nôi ñeå sinh hoaït taâm linh thì hoï taän taâm tham gia vaøo caùc sinh hoaït cuûa nhoùm.
Ñieàu noùi treân raát hay vì ñoù cuõng laø lôøi nhaéc nhôû cuûa ñöùc Phaät veà Duïc Nhö YÙ Tuùc. Vaán ñeà coøn laïi laø chuùng ta phaûi bieát mình thaät söï muoán gì (duïc) ? Ñeå töø ñoù chuùng ta tìm caùch thöïc hieän söï mong muoán ñoù cho coù keát quaû toát ñeïp.
ÔÛ ñaây chuùng ta cuõng caàn noùi theâm ñöùc Phaät daïy veà Boán Nhö YÙ Tuùc laø boán ñieàu mong muoán caùc vieäc laøm ñöôïc nhö yù vôùi keát quaû toát ñeïp vaø vöõng vaøng:
Thöôøng thì Boán Nhö YÙ Tuùc chæ ñöôïc giaûng daïy cho quyù vò taêng ni thöïc haønh 37 Phaåm Trôï Ñaïo qua tieán trình tu hoïc. Neáu moät ngöôøi cö só taïi gia muoán thöïc haønh ñieàu treân thì hoï phaûi baét ñaàu töø ñaâu?
Tröôùc heát hoï phaûi töï quan saùt hay quaùn chieáu noäi taâm mình thì hoï thaáy raát roõ nhöõng caùi muoán neàn taûng trong ñôøi soáng haøng ngaøy:
Ngoaïi tröø nhöõng ngöôøi bò khuûng khoaûng tinh thaàn hay caùc em thieáu nieân (teenager) coù taâm thaàn baát ñònh, ña soá chuùng ta ñeàu höôùng ñeán an vui, haïnh phuùc, laøm cho ñôøi soáng ñöôïc oån ñònh vaø phaùt trieån caùc khaû naêng cuûa mình. Moät caùch toång quaùt, chuùng ta mong muoán coù ñöôïc haïnh phuùc, thaønh ñaït, maïnh khoûe vaø phaùt trieån. Ñoù laø nhöõng caùi muoán (duïc) laønh maïnh maø ngöôøi taïi gia hay xuaát gia caàn laøm cho thaønh töïu.
Tuy nhieân, chuùng ta thöôøng thaáy beân caïnh nhöõng caùi muoán toát ñeïp ñoù, chuùng ta coù nhöõng thoùi quen raát maïnh hay taäp khí, ngaên trôû chuùng ta laøm cho ñôøi soáng cuûa mình toát ñeïp hôn. Nhö muoán ñoïc saùch theâm veà caùc vaán ñeà kyõ thuaät lieân heä ñeán ngheà nghieäp cuûa mình nhöng moãi toái laïi thích xem caùc chöông trình tin töùc thôøi söï vaø giaûi trí cho ñeán khuya; muoán taäp theå duïc ñeå cho khoûe maïnh hôn nhöng thöû vaøi laàn roài boû cuoäc, tìm thuù giaûi trí deã daõi hôn; muoán thöïc haønh moät phöông phaùp tu taäp ñeå gia taêng an laïc trong ñôøi soáng nhö khoâng saép xeáp ñöôïc thì giôø ñeå hoïc hoûi vaø thöïc haønh. Toùm laïi moãi laàn chuùng ta laøm moät ñieàu gì toát cho ñôøi soáng cuûa mình vaø muoán tieáp tuïc thöïc hieän thì thaáy coù söï caûn trôû hay chöôùng ngaïi. Thöïc haønh ñöôïc vaøi laàn thì chuùng ta buoâng xuoâi, roài tieáp tuïc theo loái cuõ. Ñeán ñaây, chuùng ta môùi thaáy lôøi ñöùc Phaät daïy "Chieán thaéng moät vaïn quaân khoâng baèng töï thaéng mình." thaät laø höõu lyù vaäy.
Chuùng ta coù theå taïm phaân naêm nhoùm ngöôøi coù nhöõng nhu caàu khaùc nhau:
Tuy laø phaân thaønh naêm nhoùm khaùc nhau nhöng chuùng ta thaáy moãi ngöôøi ñeàu thaáy mình coù maët trong ba, boán hay naêm nhoùm. Ñieàu ñoù cuõng laø bình thöôøng vì ñoù laø nhu caàu chung cuûa con ngöôøi.
Vaäy thì coù bí quyeát naøo ñeå ñaït ñöôïc caùc caùi muoán toát ñeïp ñoù hay khoâng? Chuùng ta seõ ñi xa hôn trong caùc chöông keá tieáp.